Joga jako praktyka ma niewątpliwie starożytne korzenie. Pierwsze wzmianki tekstowe tego terminu można znaleźć w Rygwedzie, która powstała około 1500 roku pne. Chociaż nikt nie wie dokładnie, jak stara jest ta praktyka, niektórzy uczeni uważają, że członkowie społeczeństw przedwedyjskich praktykowali jogę jeszcze wcześniej.
Wczesna joga w Wedach znacznie różniła się od tej, którą praktykujemy dzisiaj. Podczas gdy wielu współczesnych praktykujących jogę zaczęło kojarzyć jogę z wykonywaniem pozycji fizycznych (asan), wszystkie najwcześniejsze zapisane teksty na temat jogi prawie w ogóle nie wspominały o pozycjach, a zamiast tego kładły nacisk na dążenie do wyzwolenia poprzez medytację i praktyki pranajamy .
Czym jest pranayama?
Słowo pranayama jest połączeniem dwóch odrębnych terminów sanskryckich, prana i yama . Atharwaweda ( jeden z najwcześniejszych tekstów wedyjskich dotyczących medycyny indyjskiej) stwierdza, że prana jest „fundamentalną podstawą wszystkiego, co jest, było i będzie”. Inne teksty często tłumaczą pranę jako „ siłę życiową” lub „energię życiową”. Uzupełniający termin yama jest często tłumaczony jako „powściągliwość” lub „kontrola”.
Pranayama jest zatem zwykle definiowana jako zestaw praktyk mających na celu kontrolę prany w ludzkim ciele za pomocą różnych technik oddychania, wizualizacji medytacyjnych i fizycznych blokad (lub kumbhaki).
Język sanskrycki jest niezwykle bogaty i podobnie jak w innych językach, jedno słowo często może mieć wiele różnych znaczeń. Niektórzy uczeni, tacy jak buddyjski mnich z Uniwersytetu Harvarda Khenpo Migmar Tseten, wolą dla celów tłumaczenia rozdzielić składniki związku na pran i ayama. Rozbita w ten sposób pranayama staje się pran (siła życiowa) i ayama (co oznacza ekspansję lub rozszerzenie). W tym przypadku połączone określenie pranayama nabiera znaczenia „ekspansji siły życiowej”.
Korzyści z pranayamy
W swojej książce Samadhi of Completion: Secret Tibetan Yoga Illuminations for the Quing Court Fransoise Wang-Toutain stwierdza, że „Prana jest siłą napędową wszystkich funkcji ciała” i że „różne funkcje ciała, takie jak połykanie, trawienie i ruch fizyczny były uzależnione od wydajnego funkcjonowania prany w ciele”.
Według Wang-Toutain (i współczesnych praktykujących medycyny indyjskiej) korzenie wszystkich chorób i zaburzeń równowagi psychicznej można doszukiwać się w nieprawidłowościach i brakach w przepływie energii w ciele. Zdaniem Wang-Toutaina praktyki pranayamy służą jako szczególnie potężne narzędzie do leczenia chorób i korygowania zaburzeń równowagi psychicznej, ponieważ „kontrola oddychania jest najbardziej bezpośrednią metodą wpływania na siłę życiową”.
Historia pranajamy – oś czasu
Poniższa oś czasu przedstawia ogólny przegląd historii praktyk pranajamy. Chociaż lista ta nie jest wyczerpująca, zawiera niewielką liczbę kluczowych tekstów, które zainteresują każdego, kto pragnie dowiedzieć się więcej o historii i praktyce pranayamy.
Brihadaranyaka Upaniszady
(około 700 pne)
Podczas gdy odniesienia do terminu prana można znaleźć już w 3000 pne w Chandogya Upaniszadzie, odniesienia do pranajamy jako praktyki oddechowej pojawiają się dopiero znacznie później w literaturze jogicznej (około 700 pne).
Jedno z najwcześniejszych odnotowanych odniesień do pranajamy jako praktyki związanej z oddechem można znaleźć w hymnie 1.5.23 Upaniszady Brihadaranyaka. Wyraźnie łączone są tu praktyki oddychania z regulacją energii i siły życiowej, Upaniszady stwierdzają:
„Należy zrobić wdech (powstać), ale należy też wydychać (bez zatrzymywania), mówiąc: „Niech nie dosięgnie mnie nędza, która umiera”. * Kiedy ktoś praktykuje (oddychanie), powinien raczej pragnąć dokładnie to urzeczywistnić (nieśmiertelność). To przez to (urzeczywistnienie) zdobywa zjednoczenie z boskością (tchnieniem)…”
Upaniszada Brihadaranyaka
W tej Upaniszadzie nie podano żadnych dodatkowych wskazówek dotyczących praktyki pranajamy. Mimo tego, pomysł wykorzystania oddechu do osiągnięcia lepszego zdrowia, a nawet nieśmiertelności, jest tematem często powtarzanym w kolejnych tekstach i naukach jogicznych.
Bhagawadgita
(Około V wieku do II wieku pne)
Odniesienia do praktyk pranajamy można również znaleźć w Bhagawadgicie, rozdział 4, werset 29 . Tekst podkreśla użycie świadomego wdechu, wydechu i zatrzymania oddechu w celu wywołania stanów przypominających trans. Sugeruje również, że regularna praktyka pranayamy może być wykorzystana do uzyskania większej kontroli nad zmysłami poprzez „ograniczenie procesu spożywania (energii)”.
Upaniszada Maitrayaniya
(Około IV wieku pne)
Maitrayaniya Upaniszada jest ważnym tekstem w historii pranajamy, ponieważ zawiera jedno z najwcześniejszych odniesień do pranayamy jako składnika większego, wielopłaszczyznowego systemu. Tekst ten, najprawdopodobniej skomponowany wieki przed Jogasutrami Patanjalego, wymienia jogę jako sześcioetapowy proces kontroli oddechu (pranayama), wycofywania zmysłów (pratyahara), koncentracji (dharana), medytacji (dhyana), rozumowania (tarka) i zjednoczenia (samadhi).
Konkretne odniesienia do praktyk pranajamy można znaleźć w rozdziale szóstym, wersecie 21 . Tekst stwierdza, że wyzwolenie można osiągnąć, stosując kombinację praktyk zatrzymywania oddechu i koncentracji na świętej sylabie Om w celu przekierowania prany do centralnego kanału energetycznego ciała (Sushumna).
Joga Sutry Patanjalego
(Około 100 do 400 n.e.)
Większość uczonych zgadza się, że Jogasutry Patanjalego są kompilacją tekstów z wcześniejszych tradycji jogi. Do czasów Patanjalego joga jako system wciąż dostosowywała się i rozwijała. Sześcioczłonowy system, o którym mowa w Upaniszadzie Maitrayaniya , rozwinął się w ośmiorakie podejście, obejmujące asanę (pozycje fizyczne), jamę i niyamę (przykazania społeczne i etyczne), pranayamę, a także cztery dodatkowe etapy medytacyjnego wchłonięcia (pratyahara, dharana, dhyana i samadhi).
Odniesienia do pranajamy można znaleźć w wersetach od 2.29 do 2.53 Sutr . Chociaż Patańdżali nie zagłębia się w naturę prany w tych rozdziałach, wyszczególnia cztery oddzielne aspekty oddechu: wdech, wydech i zatrzymanie. Ponadto Patanajali odnosi się również do czwartej pranajamy w sutrze 2.51, która, jak twierdzi, przewyższa pozostałe trzy.
Ponadto Patanjali zauważa szereg konkretnych korzyści z praktyki pranayamy. Korzyści te obejmują sprawność umysłową i zdolność koncentracji – warunek wstępny do głębszych stanów praktyki jogi. Dodatkowo Patanjali stwierdza w wersecie 2:52, że regularna praktyka pranajamy może zmniejszyć lub rozpuścić zasłonę, która okrywa nasze „wewnętrzne oświecenie”.
Hatha Joga Pradipika
(Około 1500 roku n.e.)
Chociaż tradycjonaliści wywodzą korzenie praktyki Hatha Jogi od Boga Śiwy, wielu uczonych kojarzy powstanie ruchu Hatha Jogi z Maha Siddha Goraksha Nath. Powszechnie kojarzony jako ojciec założyciel tej praktyki, Gorakshanath żył między X a XV wiekiem n.e. Istnieją liczne teksty poświęcone jemu i jego uczniom.
Jednym z najważniejszych tekstów epoki średniowiecza jest Hatha Yoga Pradipika, napisana przez ucznia Goraksha Natha, Swamiego Svatmaramę. Opierając się na wcześniejszych systemach, tekst kładzie nacisk na osiągnięcie dobrego zdrowia i duchowej realizacji poprzez połączenie pozycji fizycznych, praktyk pranajamy i kontemplacji medytacyjnych.
Pradipika różni się od niektórych wczesnych tekstów z historii pranayamy, ponieważ pełniej opisuje rzeczywiste instrukcje dotyczące praktyki. Instrukcje te zawierają konkretne odniesienia do alternatywnych wzorców oddychania nozdrzami, szczegóły dotyczące zatrzymywania oddechu, wskazówki dotyczące pomyślnych pór na praktykę oraz przegląd różnych wskaźników postępu w pranayamie.
Dalsze odniesienia do technik pranajamy można znaleźć w wielu dodatkowych średniowiecznych rękopisach. Do najważniejszych z tych tekstów należą Gheranda Samhita (koniec XVII wieku) i Shiva Samhita (XVII lub XVIII wiek n.e.).
Pranayama dzisiaj
Podczas gdy większość współczesnych praktyk pranayamy opiera się przynajmniej częściowo na ich oryginalnych odpowiednikach, współczesne praktyki często zawierają szereg dodatkowych odmian podstawowych wzorców oddychania, które można znaleźć we wcześniejszych tekstach wspomnianych w tym artykule.
Nowoczesne warianty praktyki mają tendencję do łączenia nowoczesnej wiedzy anatomicznej z bardziej tradycyjnymi naukami jogi w celu udoskonalenia techniki i lepszego wyjaśnienia fizjologicznych i psychologicznych procesów zachodzących podczas praktykowania pranayamy.
Według mnie godnym uwagi przykładem tego nowego podejścia do praktyk pranajamy jest książka „Pranajama – Uzdrawiająca moc oddechu” dostępna po polsku, autorstwa Ralpha Skubana.
Gdzie powinienem zacząć?
Praktyk pranajamy najlepiej uczyć się pod okiem wykwalifikowanego instruktora. Wielu mnichów i mniszek buddyzmu tybetańskiego praktykuje tradycyjne ćwiczenia pranayamy Hatha Jogi, których początki sięgają IX wieku n.e. Wielu współczesnych nauczycieli jogi oferuje również pranayamę w ramach swoich zajęć. Elementy Pranaywamy wykorzystujemy też oczywiście w czasie sesji Oddychania Neurodynamicznego, które niewątpliwie pokazują autentyczną i spontaniczną moc świadomego oddechu.
Krótkie ćwiczenie
Jeśli chcesz zacząć ćwiczyć już dziś, spróbuj naprzemiennego oddechu nozdrzowego z Hatha Yoga Pradipika.
Aby rozpocząć:
- Przyjmij wygodną pozycję ze skrzyżowanymi nogami
- Zatkaj prawe nozdrze i wdychaj powoli przez lewe.
- Wstrzymaj oddech na 5 sekund, a następnie powoli wydychaj przez prawe nozdrze.
- Zatkaj lewe nozdrze i wdychaj powoli przez prawe.
- Wstrzymaj oddech na 5 sekund, a następnie wydychaj przez lewą stronę.
- Powtórz po 5 razy dla każdego nozdrza
Następnie powtórz cały cykl co najmniej 7 razy. Gdy przyzwyczaisz się do ćwiczeń, ćwicz przez dłuższy czas.
Uwagi do ćwiczeń: Jeśli początkowo wstrzymywanie oddechu jest nieprzyjemne, zacznij od krótszego czasu wstrzymania. Stopniowo wydłużaj długość retencji.
Pamiętaj, że atrzymanie oddechu jest przeciwwskazane u kobiet w ciąży!
Spróbuj Oddychania Neurodynamicznego Online – przeżywaj odmienne stany świadomości bez psychodelików.